Ciemnica – ciemne więzienie. W liturgii Kościoła katolickiego oznacza specjalną kaplicę lub ołtarz, odpowiednio przygotowany dla przechowywania Najświętszego Sakramentu od zakończenia liturgii Wieczerzy Pańskiej aż do liturgii Wielkiego Piątku. W swoim znaczeniu symbolicznym nawiązuje do uwięzienia Pana Jezusa. Jego początków należy szukać w VIII wieku, kiedy to chleb Eucharystyczny konsekrowany w Wielki Czwartek zawijano w dwa kawałki płótna i składano na ołtarzu. Od IX wieku budowano specjalny ołtarz, na którym palono sześć świec aż do zakończenia Ciemnej Jutrzni Wielkiego Piątku.
